Between Borders and Crossroads: Performances of Orality in Different Brazilian Bodies and Contexts

Folkloristika 6/2 (2021): 135‒161
Autor: Luciana Hartmann and Renata de Lima Silva
Tekst:
https://doi.org/10.18485/folk.2021.6.2.7

Taking our own research and life trajectories as point of departure, what we propose here is an interplay of ethnographic data obtained working with two groups of storytellers: one, inhabitants of the Brazil/Argentina/Uruguay border country, and others whom we encountered within the context of Capoeira Angola of Bahian tradition (Salvador, Bahia). While borders may be seen as establishing boundaries, and crossroads as announcing encounters, we may be able to think about these two conceptual markers, coming from each context, as territories (physical and/or symbolic) from which different performances of orality emerge. Attentive to issues of gender and race/ethnicity, and to the conflicts, tensions and creations that constitute them, we propose a discussion of the meanings that emerge from narratives produced by subjects who are situated within these “borders and crossroads”.

Keywords: Brazilian popular traditions, Capoeira, traditional storytellers, gauchos, intersectionality.

Entre fronteiras e encruzilhadas: performances da oralidade em diferentes corpos e contextos brasileiros

Partindo das trajetórias de pesquisa e de vida das autoras, propomos neste artigo um jogo entre dados etnográficos obtidos na investigação com contadores de causos da fronteira entre Brasil, Argentina e Uruguai e aqueles oriundos de vivências no contexto da capoeira angola de tradição baiana (Salvador, Bahia). Se as fronteiras demarcam limites e as encruzilhadas anunciam encontros, é possível pensar esses dois operadores conceituais, característicos de cada contexto, como territórios (físicos e/ou simbólicos) de onde emergem distintas performances da oralidade. Atentas às questões de gênero e étnico-raciais, e aos conflitos, tensões e criações que as constituem, propomos discutir os sentidos que emergem de narrativas produzidas por sujeitos situados nessas fronteiras e encruzilhadas.

Palabras-clave: tradições populares brasileiras; capoeira; contadores de histórias; gaúchos; interseccionalidade.

Između granica i raskršća: Performansi usmenosti u različitim brazilskim telima i kontekstima

Polazeći od vlastitih istraživanja i životnih puteva, ovde ćemo se baviti uzajamnim dejstvom etnografskih podataka koji su dobijeni radom s dve grupe pripovedača: jednu čine stanovnici pograničnog područja između Brazila, Argentine i Urugvaja, a drugu oni koje smo sreli u kontekstu istraživanja plesa „kapuera Angola“ tradicije Baije (države na severoistoku Brazila, glavni grad Salvador). Mada se granice mogu shvatiti kao uspostavljanje ograničenja, a raskršća kao najava susreta, o ove dve pojmovne oznake, polazeći od svakog konteksta ponaosob, može se razmišljati kao o teritorijama (fizičkim i/ili simboličkim) iz kojih proističu različiti performansi usmenosti. Imajući sluha za pitanja roda i rase/etniciteta, i za sukobe, tenzije i stvaralaštvo koji čine njihov sastavni deo, predlažemo raspravu o značenjima koja iskrsavaju iz pripovedanja subjekata situiranih u okviru tih „granica i raskršća“.

Ključne reči: brazilske narodne tradicije, kapuera, tradicionalni pripovedači, gaučosi, tačke preseka.